Başkasına Ait İçerikteki Fikrî ve Sınai Hak İhlalleri Nedeniyle Dijital Platformların Hukuki Sorumluluğu
Yazarlar:
Ahunur Açıkgöz (Araş. Gör.), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Fikrî Mülkiyet Hukuku Anabilim Dalı, Eskişehir
Murat Gürel (Doç. Dr.), Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ticaret Hukuku Anabilim Dalı, Ankara
Bu çalışma, fikrî ve sınai hakların internet üzerinden ihlal edilmesinin yol açtığı hukuki sorunlardan biri olan, yer sağlayıcı sıfatındaki dijital platformların sorumluluğunu incelemektedir. Dijital platformların sorumluluğu, platformun hak ihlali yapan (mütecaviz) ya da ihlal fiiline yardım eden sıfatına sahip olmasına göre ele alınmıştır.
I. Dijital Platformların Hukuki Niteliği:
Tanım: Dijital platformlar, internet kullanıcılarının platform koşullarına uygun olarak içerik paylaşabilmesine ve/veya mal ya da hizmet sunabilmesine imkân veren platformlardır.
Mevzuattaki Kavramlar: Dijital platformlar, 5651 sayılı Kanun kapsamında "yer sağlayıcı" veya "içerik sağlayıcı" olarak nitelendirilebilir.
Yer Sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişilerdir (5651 sayılı Kanun m 2/1-m). Geniş anlamda yer sağlayıcılar, üçüncü kişilere ait içerikleri barındırma hizmeti veren dijital platformları kapsar.
Yer Sağlayıcının Alt Türleri (E-Ticaret Kanunu):
Aracı Hizmet Sağlayıcı (AHS): Başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan kişilerdir (E-Ticaret Kanunu m 2/1-d).
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı (ETAHS): AHS'nin özel bir türü olup, elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıyı ifade eder.
İlişki: Her AHS ve ETAHS aynı zamanda yer sağlayıcıdır, ancak her yer sağlayıcı AHS veya ETAHS değildir. Yine her ETAHS aynı zamanda AHS'dir, ancak her AHS, ETAHS olamaz.
İçerik Sağlayıcı: İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir. Dijital platformun kendisinin de içerik paylaşması mümkün olup, bu durumda içerik sağlayıcı olarak değerlendirilir.
II. Mütecaviz Olarak Sorumluluk (Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları):
Markayı "Kullanma" Bakımından: ABAD, "Google France ve Google" ve "L'Oréal ve diğerleri" kararlarında, dijital platformun markayı kendisinin kullanmadığına, markayı kullananın reklam veren veya satıcılar olduğuna karar vermiştir. Ancak "Amazon ve Louboutin" kararında, makul derecede bilgilendirilmiş kullanıcının, reklamı platformun kendi ticari iletişiminin bir parçası olarak algılaması halinde platformun da markayı kullanmış sayılabileceği belirtilmiştir.
Umuma İletim Eylemi Bakımından: ABAD, dijital platformun umuma iletimden sorumlu tutulabilmesi için, yalnızca gerekli teknik şartları sağlamanın ötesinde, kendi müdahalesinin sonuçlarının tamamen bilincinde olarak eserin yeni bir kitleye iletilmesine aracılık etmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu, platformun müdahalesinin kasıtlı olmasını gerektirir.
III. Değerlendirme:
Türk hukukunda açık bir düzenleme olmadığı sürece, dijital platform içeriği seçmediği sürece, eyleme müdahalesi hangi seviyede olursa olsun asli fail/mütecaviz olarak sorumlu olmamalıdır.
Sorumluluk belirlenirken internet kullanıcılarının, hak sahiplerinin ve sağlayıcıların menfaatleri arasında denge sağlanması gerektiği vurgulanmaktadır.