Ceza Muhakemesinde Beraat Hükmü Verilen Haller
Dosyanın başlığı "CEZA MUHAKEMESİNDE 'BERAAT' HÜKMÜ VERİLEN HALLER" olup, Erkan ŞENSES tarafından kaleme alınmıştır.
**Genel Özet:**
Çalışma, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 223. maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenen **beraat hükmü** verilen halleri kanun sistematiği çerçevesinde incelemektedir. Ceza muhakemesinin amacının maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir hükme varılması olduğu belirtilerek, hüküm çeşitlerinden biri olan beraat kararı detaylı olarak ele alınmaktadır.
**Beraat Kararı Verilen Haller (CMK m. 223/2):**
1. **Yüklenen Fiilin Kanunda Suç Olarak Tanımlanmamış Olması (CMK m. 223/2-a):**
* Bir fiilin suç sayılabilmesi için yasadaki bir suç tanımına uygun olması gerekliliği vurgulanır.
* Anayasa (m. 38/1), AİHS (m. 7) ve TCK (m. 2/1) uyarınca "kanunsuz suç ve ceza olmaz" ilkesi esastır.
* Sonradan yürürlüğe giren kanunun, önceki kanunda suç olarak öngörülmüş bir fiili suç olmaktan çıkarması halinde de bu gerekçeyle beraat kararı verilir (Lehe Kanun İlkesi).
2. **Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlenmediğinin Sabit Olması (CMK m. 223/2-b):**
* Sanığın suç mahallinde olmadığı gibi durumları kanıtlaması halinde bu beraat halinden yararlanabileceği belirtilmiştir.
3. **Yüklenen Suç Açısından Failin Kast veya Taksirinin Bulunmaması (CMK m. 223/2-c):**
* Suçun manevi unsurları olan kast (TCK m. 21/1) ve taksirin (TCK m. 22/1-2) eksikliği halinde beraat kararı verileceği açıklanmıştır.
* TCK m. 30/1'deki "Hata" hükmünün, suçun maddi unsurlarındaki hatanın kastı kaldırması nedeniyle beraat kararı verilmesini gerektirdiği ifade edilir.
4. **Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlenmesine Rağmen, Olayda Bir Hukuka Uygunluk Nedeninin Bulunması (CMK m. 223/2-d):**
* Hukuka uygunluk nedenlerinin suçun hukuka aykırılık unsurunu ortadan kaldırdığı ve fiile hukuk düzenince korunan bir nitelik sağladığı belirtilmiştir.
* Beraat kararı verilmesini gerektiren hukuka uygunluk nedenleri şunlardır:
* **Kanunun Hükmünü Yerine Getirme (TCK m. 24/1):** İcra memurunun haciz işlemi yapması, şikayet hakkını kullanma vb.
* **Meşru Savunma (TCK m. 25/1):** Kendisine veya başkasına ait bir hakka yönelmiş haksız saldırıyı orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiiller.
* **Hakkın Kullanılması (TCK m. 26/1):** Sübjektif bir hakkın, sınırları içinde kullanılması. Eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklaması bu kapsamda ele alınmıştır.
* **İlgilinin Rızası (TCK m. 26/2):** Kişinin mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olarak rıza göstermesi. Tıbbi müdahalede aydınlatılmış onam ve CMK m. 76 uyarınca mağdurun beden muayenesine rıza göstermesi örnek olarak verilmiştir.
5. **Yüklenen Suçun Sanık Tarafından İşlendiğinin Sabit Olmaması (CMK m. 223/2-e):**
* Yapılan yargılama sonunda hakimin, mahkumiyet kararı için tam bir kanaat oluşturamaması ve şüphelerin kalması durumunda uygulanır.
* Bu durum, **şüpheden sanık yararlanır ilkesi (in dubio pro reo)** olarak da bilinir ve bir masumun mahkûm olmasına tercih edilmesi gerektiğini ifade eder.
**Diğer Önemli Noktalar:**
* Mahkeme beraat hükmünün gerekçesinde, hangi beraat haline dayandığını belirtmek zorundadır (CMK m. 230/2).
* Derhal beraat kararı verilebilecek hallerde (örneğin fiil suç değilse), durma, düşme veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemez (CMK m. 223/9).
* Beraat kararı adli sicile kaydedilmez.