Çocuğun Kişisel Verilerinin Hukuka Aykırı Paylaşılmasının Neticeleri
"ÇOCUĞUN KİŞİSEL VERİLERİNİN HUKUKA AYKIRI PAYLAŞILMASININ NETİCELERİ" başlıklı makalenin özeti ve temel noktaları aşağıdadır:
**Genel Özet**
Makale, teknolojinin gelişimiyle kişisel verilerin öneminin arttığını ve özellikle savunmasız konumdaki çocukların kişisel verilerinin hukuka aykırı şekilde işlenmesi veya paylaşılmasının doğurabileceği olumsuz sonuçları ele almaktadır. 2016'da yürürlüğe giren Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'nun (KVKK) genel koruyucu hükümleri bulunsa da, çocuklar için özel ve ek koruma mekanizmalarının eksikliğine dikkat çekilmektedir. Çalışma, kişisel veri kavramını, ilgili kavramları, çocukların kişisel verilerinin ihlalini ve bu ihlallere karşı başvurulabilecek hukuki yolları incelemektedir.
**Temel Kavramlar ve Çerçeve**
* **Kişisel Veri:** Kişiyi diğerlerinden ayıran ve belirleyen her türlü bilgidir (isim, yaş, fotoğraf, sağlık bilgileri vb.). Korunmak istenen asıl değer, kişinin özel yaşamı ve mahremiyetidir.
* **Özel Nitelikli Kişisel Veri:** Irk, etnik köken, dini/felsefi inançlar, sağlık bilgileri gibi daha hassas verilerdir ve daha sıkı korunmalıdır.
* **Çocuğun Kişisel Verileri ve Mahremiyet:** Çocukların da mahremiyet hakkı ve kişilik hakkı bulunmaktadır (BM Çocuk Hakları Sözleşmesi m. 16). Ebeveynlerin sosyal medyada çocuklarının kişisel verilerini paylaşması, onların mahremiyet ve kişilik haklarını ihlal edebilmektedir.
* **Rıza:** Kişisel verilerin işlenmesinde rıza hukuka uygunluk nedenidir. Tam ehliyetsiz çocukların rızası geçersiz olup, kanuni temsilci (ebeveyn) tarafından verilmelidir. Ancak, saldırı kanuni temsilciden geliyorsa bu rıza da geçersizdir. Ayırt etme gücü olan sınırlı ehliyetsiz küçüklerin rızası, anlamını idrak edebildikleri ölçüde geçerli kabul edilir.
* **İlgili Kişi:** Kişisel verisi işlenen gerçek kişidir. Çocuklar da ilgili kişidir. KVKK m. 11'de belirtilen; verilerinin işlenip işlenmediğini öğrenme, amaca uygun kullanılıp kullanılmadığını sorma, aktarıldığı üçüncü kişileri bilme, düzeltme isteme, yok edilmesini/silinmesini isteme, otomatik sistemle analiz neticesine itiraz etme ve zararın giderilmesini isteme haklarına sahiptir.
* **Veri Sorumlusu:** Kişisel verilerin işleme amaçlarını ve yöntemlerini belirleyen gerçek veya tüzel kişidir. Çocuğunun fotoğrafını sosyal medyada paylaşan ebeveyn, bu bağlamda veri sorumlusu sayılmalıdır. KVKK m. 28/1-a'da belirtilen şartlara (üçüncü kişilere verilmemek ve veri güvenliğine uyulmak) riayet edilirse, ebeveynler aynı konutta yaşayan aile fertlerinin verilerini işleyebilir. Ancak sosyal medya paylaşımları kontrol edilemez yayılma riski taşıdığından bu şartlar açısından kısıtlamalara tabidir.
* **Veri İşleyen:** Veri sorumlusunun yetkisine dayanarak verileri işleyen kişidir.
**Çocuğun Kişisel Verilerinin İhlalinin Hukuki Neticeleri**
1. **Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) Açısından:**
* Ebeveynlerin çocuklarının kişisel verilerini sosyal medyada paylaşması, genellikle tek bir kişiye ait verilerin, herhangi bir kritere göre işlenmediği için bir veri kayıt sisteminin parçası olmamaktadır.
* KVKK, kural olarak, otomatik yollarla veya bir veri kayıt sisteminin parçası olarak otomatik olmayan yollarla işlenen veriler hakkında uygulanır.
* Bu nedenle, ebeveynlerin münferit sosyal medya paylaşım faaliyetleri KVKK kapsamında değerlendirilmezse de, veri kayıt sistemi (fihrist, sınıflandırma vb. içeren sistematik) yoluyla bir işleme varsa KVKK hükümleri uygulanır.
* KVKK gerekçesi, otomatik olmayan yollarla işlenen kişisel verilerin bir veri kayıt sisteminin parçası değilse Kanun kapsamında değerlendirilmeyeceğini, ancak bu tür eylemlerin Türk Ceza Kanunu (TCK) uyarınca suç teşkil etmeye devam edeceğini belirtmektedir.
2. **Türk Medeni Kanunu (TMK) Açısından (Ebeveynlere Karşı Yaptırımlar):**
* Çocuğun kişisel verilerinin hukuka aykırı paylaşılması, çocuğun kişilik hakkını (mahremiyet hakkını) ihlal eder.
* Ebeveynlerin velayet hakkını, çocuğun manevi varlığını zarara uğratacak şekilde kullanması (küçük düşürme, kimlik bilgilerini açıklama, konum paylaşımı gibi), çocuğun menfaatlerini tehlikeye atması oranında **TMK m. 346 ve m. 348**'de düzenlenen tedbirlerin alınmasını gündeme getirir.
* Hakim, tehlike ile orantılı olarak en hafif tedbiri (ihtar, bilgi isteme, eğitim kayyımı tayini) tercih etmelidir.
* Daha ağır durumlarda, çocuğun bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunursa veya manen terk edilmişse, hakim çocuğu aileden alarak bir kuruma yerleştirebilir (TMK m. 347).
* En son çare olarak veya kanunda belirtilen özel nedenlerle (deneyimsizlik, ilgisizlik, yükümlülükleri ağır biçimde savsaklama) **velayetin kaldırılması** mümkündür (TMK m. 348).
* Çocuk ile ebeveyni arasında çıkar çatışması varsa **kayyım atanması** mümkündür.
3. **Diğer Hukuki Neticeler:**
* Ebeveynler ceza hukuku (TCK) açısından sorumlu tutulabilir.
* Haksız fiilden kaynaklı **tazminat sorumluluğu** doğabilir.
* Çocuklar ergin olduktan sonra ebeveynlerine karşı yasal süreç başlatabilirler.
* Kişilik hakkını koruyucu davalar (saldırının önlenmesi, sona erdirilmesi vb.) açılabilir. (Tam ehliyetsiz çocuk adına bu davaları yasal temsilci açar, ancak davalı temsilci ise durum karmaşıktır ve makale bu noktada kesilmektedir.)
**Sonuç**
Ebeveynlerin çocuklarının kişisel verilerini paylaşırken çok dikkatli olması, verilerin uzun süre saklanabileceğini ve kötüye kullanılabileceğini öngörmesi, çocuklarının üstün yararını her zaman gözetmesi gerektiği vurgulanmaktadır.