Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) Suçları
Burak Melemez tarafından kaleme alınan "Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) Suçları" başlıklı makale, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun (SerPK) 107. maddesinde düzenlenen piyasa dolandırıcılığı suçlarını incelemektedir.
**Temel Konular ve Amaç:**
* Makale, ekonomik bağımsızlığın korunması ve sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin sağlanması amacıyla düzenlenen SerPK m. 107'deki piyasa dolandırıcılığı suçlarına odaklanmaktadır.
* Bu suç tipi, mülga 2499 sayılı Kanun döneminde "manipülasyon suçu" olarak adlandırılırken, 6362 sayılı SerPK ile "piyasa dolandırıcılığı" başlığı altında yeniden düzenlenmiştir.
* Makale, SerPK m. 107'de düzenlenen **işleme dayalı piyasa dolandırıcılığı** (fiyatlara, arz ve talebe ilişkin yanlış/yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım satım yapmak, emir vermek/değiştirmek/iptal etmek veya hesap hareketi gerçekleştirmek) ve **bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı** (fiyatları, değerleri veya yatırımcı kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi/söylenti/haber/yorum yayan veya rapor hazırlayanlar) suçlarını, AB mevzuatı (MAD, MAR, CSMAD) ve öğretideki farklı görüşler ışığında detaylı olarak incelemektedir.
* Ayrıca, birinci fıkrada tanımlanan işleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu için özel bir **etkin pişmanlık** hükmü (m. 107/3) bulunmaktadır.
**Suçun Unsurları ve Niteliği Hakkında Temel Tespitler:**
* **Hukuki Konu:** Yazarın kanaatine göre, piyasa dolandırıcılığı suçlarının hukuki konusu, milli ekonomi veya yatırımcıların mali menfaatleri değil, öncelikli olarak **sermaye piyasasının düzgün ve sağlıklı olarak işleyişi** (işlevselliği) ve bu piyasaya olan güvenin korunmasıdır.
* **İşleme Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı (m. 107/1):** Neticesiz bir **sırf davranış suçu** ve **soyut tehlike suçu** olarak nitelendirilmektedir. Kanun koyucu, suçun oluşması için fiyatların yapay olarak değişmesini veya yatırımcıların zarara uğramasını aramamıştır.
* **Bilgiye Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı (m. 107/2):** 6637 sayılı Kanunla eklenen "bu suretle menfaat sağlayanlar" ibaresiyle bu suç, artık bir menfaatin (ekonomik malvarlığına ilişkin bir çıkar/yarar/kar) elde edilmesini gerektiren **neticeli bir suç** haline gelmiştir. Ancak yazar, bu değişikliğin amacının yatırımcı menfaatini öncelemekten ziyade, failin özel kastını (etkileme amacını) somutlaştırmak olduğunu savunarak hukuki konunun değişmediği görüşündedir.
* **Mağdur:** Suçun hukuki konusu sermaye piyasasının işleyişine ilişkin olduğu için, SerPK m. 107/1-2'de düzenlenen suçların mağduru **toplumdur**. Yatırımcılar veya diğer süjeler, mali menfaatleri zarar gördüğü takdirde ise **suçtan zarar gören** olabilirler.
* **Fail:** Bu suçlar, kanuni tipte özel faillik niteliği aranmadığından **genel suçlardır**. Tüzel kişiler fail olarak sorumlu tutulamaz ancak haklarında güvenlik tedbirine hükmolunabilir (SerPK m. 114, TCK m. 60/4). Aracı kurumlar aracılığıyla yapılan işlemlerde, fail bizzat tipik fiili gerçekleştiren gerçek kişiler (yatırımcı veya aracı kurum yetkilisi) olacaktır.
* **Maddi Konu:** Her iki suçun maddi konusu da SerPK m. 3/1-ş'de sayılan **sermaye piyasası araçları** (menkul kıymetler, türev araçlar ve yatırım sözleşmeleri) olarak belirlenmiştir. Bu araçların kaydileştirilmiş olmaları (elektronik ortamda kayıt altına alınmaları) cismani niteliklerini kaybetmez.
* **İşleme Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçunun Maddi Unsuru:** Seçimlik ve bağlı hareketli bir suçtur. Tipik hareketler "alım veya satım yapma", "emir verme, iptal etme veya değiştirme" veya "hesap hareketi gerçekleştirme"dir. Yazar, soyut tehlike suçu olsa bile, kanunilik ilkesi gereği, fiilin suçun hukuki konusu olan sermaye piyasasının işleyişini ihlal etmeye **elverişli** olması gerektiğini savunmaktadır. Suç, kurgulu emirler, seri işlemler, emir iptali/değiştirilmesi, yıkama satış (wash sales) gibi farklı işlem kalıplarıyla işlenebilir.