Pratik Hukukta Metot
Prof. Dr. Ernest Hirsch'in "Pratik Hukukta Metot" adlı eserinin özeti aşağıdadır:
**Genel Bilgi ve Tarihçe**
* Kitap, Prof. Dr. Ernest Hirsch'in (1933-1952 yılları arasında İstanbul ve Ankara Hukuk Fakültelerinde görev yapmış bir ticaret hukukçusu) 1944'te ilk, 1948'de ikinci ve Avukat Volf Çernis tarafından genişletilip değiştirilerek 1978'de üçüncü baskısı yapılan eseridir.
* Enstitü Müdürü Prof. Dr. Yaşar Karayalçın'ın "Üçüncü Eserini Sunarken" başlıklı yazısı, Hirsch'in Türk hukukuna ticaret hukuku, fikrî ve sınaî haklar, hukuk felsefesi ve sosyolojisi alanlarında önemli katkılarını vurgular ve bu eserin formasyondaki önemini belirtir.
* Avukat Volf Çernis, üçüncü baskıyı güncel mevzuata (1977) göre düzeltmeler, eklemeler ve özellikle Yargıtay uygulamalarına yer vererek hazırlamış, ancak vefatı üzerine Prof. Hirş eserdeki bazı boşlukları tamamlamıştır.
**Giriş ve Metot (Pratik Hukukta Metot İhtiyacı)**
* Hukukî uyuşmazlıkların çözümü için hukukçunun sadece teorik bilgiye değil, aynı zamanda olayı saptama, nitelendirme ve çözümleme metodlarına sahip olması şarttır.
* Üniversite öğretiminin sadece bilgi aktarımından ibaret olduğu fikri eleştirilmekte, hukukî düşünme alışkanlığının pratik deneyimle kendiliğinden kazanılamayacağı belirtilmektedir. Hukukçu olmak için teorik bilginin yanında mesleğin teknik inceliklerinin öğrenilmesi, tercihen gerçek hayattan alınmış örnek ve problemlerle pratik kurlarla tamamlanması gereklidir.
* Pratik kurun amacı, öğrenciye hukukun kuru bir bilim olmadığını, uygulamalı bir bilim olduğunu göstermek ve onu güçlü meslek adamı olarak yetiştirmektir.
**Birinci Bölüm: Hukukî Sorun Nasıl Çözümlenir? (Metodik Kurallar)**
Hukukî bir sorunun çözümlenmesinde izlenmesi gereken sistematik adımlar ve ana kurallar şunlardır:
1. **§ 1 Olay:**
* Bir sorunun doğru çözümü için olayın tüm ayrıntılarıyla doğru ve tam olarak anlaşılması ve bir hukukçu gözüyle incelenmesi gerekir.
* **Ana Kural:** "Olayı saptayıp kendinize mal ediniz\!"
2. **§ 2 Soru:**
* İncelemelerin hangi noktada yapılacağının belirlenmesi, yani sorulan sorunun hukukî bir tarzda tespiti gerekir.
* **Ana Kural:** "Sorunun özünü tahlil ederek, soruların özünü saptayınız\! İncelemeye sorudan hareket ederek başlayınız\! Ne sıfatla cevap vereceğinizi kestirmeden işe girişmeyiniz\!"
3. **§ 3 Hukuk Düzeni:**
* Olayın, zaman ve yer bakımından hangi hukuk düzenine (mevzuatına) tabi olduğunun belirlenmesi gerekir. Özellikle kanunların zaman bakımından uygulanması (intikal hükümleri) ve yer bakımından uygulanması (Devletler Hususî Hukuku) önem taşır.
* **Ana Kural:** "Karar vermeden, olaya uygulanacak hukuku zaman ve yer bakımından araştırınız\!"
4. **§ 4 Niteleme:**
* Bulunan hukuk düzeninde, olaydaki maddî unsurların hangi hukuk kuralına uyduğunun araştırılmasıdır (sistem ve kavramların bilinmesi). Hukuk sistemi, normları kamu ve özel hukuk ayrımı gibi belli ana kavramlara ve sınıflandırmalara göre düzenler.
* **Ana Kural:** "Talep hakkını ve bu hakkın dayandığı esasları tahlil etmeden nitelemeye girişmeyiniz\!"
5. **§ 5 Davanın Türü ("Qualis est actio?"):**
* Modern hukukta (Roma Hukuku'ndan farklı olarak) tarafların iddialarını hukuken niteleme görevi hâkime aittir (**Jura novit curia** ve **Da mihi factum, dabo tibi jus** ilkeleri). Hâkim, tarafların ileri sürdükleri maddî vakıalarla bağlıdır, ancak hukukî nitelemeleriyle bağlı değildir ve kanunu resen uygular (HUMK m. 76).
* **Ana Kural:** "İddia ve savunmanın dayanabileceği hukukî ilişkiyi saptayınız\!"
6. **§ 6 İddia ve Savunmanın Dayanağı Olan Hukuk İlişkisi:**
* Olaya uyan hukukî ilişki sistematik bir biçimde aranmalıdır. Bu arama, Aile/Miras Hukuku, Mutlak Haklar (Aynî, Şahsiyet, Fikrî Haklar) ve Şahsî Haklar (Hukukî Muameleler, Hukukî Sonuç Doğuran Fiiller, Haksız Fiiller, Haksız İktisap) kategorileri ile Usul, İflas/İcra ve İdare Hukuku alanları incelenerek yapılır.
* **Ana Kural:** "İddiaya dayanak olan hukukî ilişki vakıadan hemen anlaşılamıyorsa, bunu sistematik bir biçimde arayarak saptamaya çalışınız\!"
7. **§ 7 Şema:**
* Akla gelen ihtimal ve imkânları, özellikle çok taraflı veya çok muameleli olaylarda, görsel bir şemada saptamak faydalıdır (oklarla alacaklı-borçlu ilişkilerini gösteren biçimler).
* **Ana Kural:** "Şema yapmadan, hükmünüzü vermeyiniz\!"
8. **§ 8 Hukukî İlişkinin Kanunî Unsurları:**
* Tahmin edilen hukuk ilişkisinin varlığı için kanun, bilimsel kitaplar ve mahkeme içtihatlarına dayanarak aranan kanunî koşul ve unsurların neler olduğunun teorik olarak saptanması. Bu aşamada olumlu bilgi için hukuk kitaplarına başvurmak zorunludur.
**İkinci Bölüm: Örnekler**
* Kitabın bu bölümü, I- Ticarette susma, II- M. Bayer ve ortağı, III- Genel vekil, IV- Poliçenin cirosu ve alacağın devri, V- Davanın türü "Qualis est actio?" başlıklarında pratik olay incelemelerine ayrılmıştır.