Savaş ve Barış Hukuku
Bu belge, Hugo Grotius'un 1625'te Latince yayımladığı ünlü eseri **"Savaş ve Barış Hukuku (De Iure Belli Ac Pacis)"** adlı yapıtından Seha L. Meray tarafından yapılan Türkçe seçmelerin sunuş ve ilk bölümlerini içermektedir.
**Genel Özet:**
Seha L. Meray'ın çevirisi ve sunuşuyla hazırlanan bu seçmeler, Grotius'un uluslararası hukukun kurucularından biri olarak kabul edilmesini sağlayan temel eseri hakkındadır. Meray, Grotius'un eserinin sadece uluslararası hukuku değil, aynı zamanda hukuk felsefesi, özel hukuk ve ceza hukuku konularını da ele aldığını belirterek, çalışmanın hacmi ve odaklanma amacıyla, uluslararası hukukla doğrudan ilgili kısımları içeren bir "Seçmeler" hazırladığını açıklamaktadır. Sunuş, Grotius'un hayatı ve eserin yazılış gerekçesi hakkında da bilgi vermektedir.
**Kitabın Kapsamından Ana Başlıklar ve Temel Görüşler:**
* **Sunuş:** Meray, eserin tamamının değil, B. M. Telders'in çalışmasından da yararlanarak, uluslararası hukukla ilgili kısımların çevrildiğini belirtir. Grotius'un, Hristiyanlık dünyasındaki "savaşla ilgili delicesine bir başıboşluk" (Önsöz, 28) ortamına tepki olarak, uluslararası ilişkilerde uygulanması gereken kuralları, özellikle de "ölçülü davranma" zorunluluğunu incelediği vurgulanır.
* **Önsöz (Prolegomena):**
* Grotius, devletler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukukun (Doğal Hukuk, Tanrısal Hukuk, Uluslararası Hukuk) şimdiye kadar kapsamlı incelenmediğini belirtir.
* **Hukukun Kaynağı:** Hukukun temeline, insanın **toplum içinde yaşama isteğini (appetitus societatis)** koyar (Önsöz, 6). Bu isteğin sonucu olarak doğan hukuk, başkasının malına el uzatmaktan çekinmeyi, sözünü tutmayı, zararı gidermeyi ve cezaların uygulanmasını kapsar (Önsöz, 8).
* **Doğal Hukuk ve Uluslararası Hukuk:** **Doğal hukukun anasının insan doğası** olduğunu, **uluslararası hukukun** ise devletlerin ya da büyük çoğunluğun karşılıklı anlaşmasıyla ortaya çıktığını ve evrensel birliğin çıkarlarını gözettiğini açıklar (Önsöz, 16, 17).
* Savaşta bile her türlü hukuka saygı göstermenin sona ermediği görüşünü savunur. **Savaşın ancak hakkı korumak veya elde etmek için girişilebileceğini**, bir yargıcın yargılaması gibi, savaşın da gerekli özenle yürütülmesi gerektiğini belirtir (Önsöz, 25).
* **Birinci Kitap - Bölüm I: Savaş Nedir? Hukuk Nedir?**
* **Savaşın Tanımı:** "Savaş, uyuşmazlıklarını zorlama yollarına başvurarak çözmeğe çalışanların karşılıklı durumudur" (Bölüm I, II).
* **Doğal Hukuk:** Bir eylemin akıllı ve toplumsal doğaya uygunluğuna veya aykırılığına bakarak, moral yönden gerekli olup olmadığını gösteren doğru aklın ilkeleridir. Grotius, doğal hukukun değişmez olduğunu (Tanrı'nın bile değiştiremeyeceğini) ve hem insan iradesi dışındaki hem de iradeden doğan şeyleri (örneğin mülkiyetin kabulünden sonra çalmanın yasak oluşu) kapsadığını belirtir (Bölüm I, X).
* **Hukukun İspatı:** Doğal hukukun varlığı, a priori (insan doğasına uygunluk) ve a posteriori (bütün uluslarca kabul görmüşlük) yollarla ispatlanabilir (Bölüm I, XII).
* **İradeye Dayanan Hukuk:** Tanrısal hukuk ve insan yapısı hukuk (İç Hukuk, Uluslararası Hukuk) olarak ayrılır. Uluslararası hukuk, bütün ulusların veya birçoğunun iradesinin ürünüdür (Bölüm I, XIV).
* **Birinci Kitap - Bölüm II: Savaşa Girişmek Haklı Olabilir mi?**
* **Savaşın Doğal Hukuka Aykırı Olmaması:** Doğanın ilk ilkelerine göre, canın ve benliğin korunması, yaşama yararlı şeylerin elde tutulması için savaşmak doğaya uygundur (Bölüm II, I). Doğru akıl, toplumun doğasına aykırı olmayan, yani başkasının haklarını çiğnemeyen zorlamaları yasaklamaz.
* Mahkemelerin olmadığı durumlarda hakkı zor kullanarak aramanın doğal hukuka aykırı olmadığı fikri savunulur (Bölüm II, I).
* **Birinci Kitap - Bölüm III: Savaş Çeşitleri... Egemenlik**
* **Savaş Çeşitleri:** Özel savaş, Kamusal savaş ve Karma savaş (Bölüm III, I).
* **Özel Savaş:** Mahkemeler kurulduktan sonra bile, adalete başvurma yolunun kapalı olduğu durumlarda (geçici veya sürekli olarak) özel kişilerin zor kullanma hakkının devam edebileceği belirtilir (Bölüm III, II).
* **Kamusal Savaş:** Uluslararası hukuka göre, **kurallara uygun** (iustum) savaşın şartları: Her iki yanda da devlet gücünü elinde tutanlarca açılmış olması ve yöntem gereklerine uyulması (Bölüm III, IV).
* **Egemenlik Tanımı:** Bir gücün, eylemleri bir başkasının denetimine bağlı değilse ve yaptıkları bir başkasının iradesiyle geçersiz kılınamazsa, o güç egemendir. Egemenliğin ortaklaşa taşıyıcısı devlettir; özel taşıyıcısı ise her ulusun yasalarına göre ya bir kişi ya da daha çok kimsedir (Bölüm III, VII).
* Grotius, egemenliğin her zaman halkta olduğu ve kötüye kullanan kralların cezalandırılabileceği görüşüne karşı çıkarak, özgür bir halkın kendisini yönetme hakkını bir kişiye veya birkaç kişiye tamamen devretme özgürlüğüne sahip olduğunu savunur (Bölüm III, VIII).