Siyaset ve Anayasa Mahkemesi
Artun Ünsal'ın "Siyaset ve Anayasa Mahkemesi" başlıklı doçentlik tezinden oluşan bu çalışma, Türk Anayasa Mahkemesi'ni (AYM) David Easton'ın geliştirdiği "siyasal sistem" teorisi ışığında incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, AYM'nin genel siyasal sistem içindeki rolünü, yasamayı denetleme ve siyasal iktidarı frenleme görevlerini ne ölçüde yerine getirdiğini ortaya koymak ve bu teoriyi bir "alt-siyasal sistem" olarak ele alınan AYM'ye uygulayarak karşılaştırmalı siyasal bilime katkıda bulunmaktır.
**Temel Yaklaşım ve Kapsam:**
* Çalışma, AYM'yi salt hukuksal bir açıdan değil, siyasal bilim teorik modelleriyle ele alarak, siyasal sistem içindeki yerine, işleyişine ve siyasal iktidarla olan ilişkilerine açıklık getirmeyi amaçlar.
* **Birinci Ayrım:** Osmanlı Devleti'nden günümüze Türkiye'de siyasal iktidarların anayasal düzenlemelerle (Bölüm I) ve yargısal denetimle (Bölüm II) sınırlandırılma süreçleri incelenmiştir. Bu bağlamda, yargı bağımsızlığı, yargıç güvenceleri ve yargının yürütme/yasama denetimindeki evrimi ele alınmıştır. Sürecin kaçınılmaz sonucu olarak siyasal iktidar-yargı sürtüşmesi (Bölüm III), sosyo-ekonomik gelişmeler ve yargı bürokrasisinin özel durumu çerçevesinde değerlendirilmiştir.
* **İkinci Ayrım:** Türk Anayasa Mahkemesi, David Easton'ın siyasal sistem teorisinin temel kavramları olan **Girdiler** (İstemler ve Destekler) (Bölüm IV), **Girdilerin Çıktılara "Dönüşme" Süreci ve Çeşitli Değişkenler** (Bölüm V), **Çıktılar** (AYM Kararları) (Bölüm VI) ve **Geribesleme** (AYM Kararlarının Toplumdaki Etki ve Tepkileri) (Bölüm VII) başlıkları altında, bir "Siyasal Alt-Sistem" olarak incelenmiştir.
* **Girdiler** (Başvurular): İstemlerin (talepler) hacmini azaltmanın gerekliliği, yapısal ve kültürel düzenleyiciler, ve istemleri yönelten merciler (çeşitli kurumlar ve gruplar) ele alınmıştır. Destekler ise özgül (kararlara ilişkin beğeniler/yakınmalar) ve yaygın (sisteme duyulan genel güven) olarak incelenmiştir.
* **Dönüşme Süreci ve Değişkenler:** Karar öncesi (üyelerin bireysel, eğitim, mesleksel, siyasal özellikleri) ve karar sürecindeki değişkenler (mesleksel deformasyon, rol algılamaları, grup dinamiği) incelenmiştir.
* **Çıktılar** (Kararlar): AYM kararlarının niceliksel (sayısal dağılımlar) ve niteliksel özellikleri (anayasal haklar, toplumsal güçler, yasama denetimi ve düzenin temel değerlerini koruma) analiz edilmiştir.
* **Geribesleme:** AYM kararlarının toplumda yol açtığı etki ve tepkiler (yumuşak/sert tepkiler) ve 1962-1977 yılları arasındaki siyasal iktidar-AYM sürtüşmesi dinamik bir süreç olarak ele alınmıştır.
**Sonuç:**
Genel Sonuç bölümünde teorik açıdan sistem teorisinin AYM'ye uygulanabilirliği sınanmış, AYM'nin liberal demokratik sosyal devletin beklentilerine uygun davrandığı ve ana siyasal sistemin bir "emniyet sübabı" olduğu varsayımları değerlendirilmiştir. Anayasal yargının bugünü ve yarını, denetimin sonuç ve sınırları, AYM'nin yetkileri ve siyasal iktidarın tepkisini hesaba katma zorunluluğu tartışılmıştır.
Çalışmanın Anayasa Mahkemesi'ni David Easton'ın sistem teorisiyle ele alan Türkiye'deki ilk uygulamalı araştırma örneklerinden biri olduğu belirtilmiştir.