Telif Ceza Hukuku Açısından Eser Kavramı ve Bu Bağlamda Avukat Dilekçelerinin Değerlendirilmesi
İncelemekte olduğunuz "Telif Ceza Hukuku Açısından Eser Kavramı ve Bu Bağlamda Avukat Dilekçelerinin Değerlendirilmesi" başlıklı makalenin özeti aşağıdadır:
Bu inceleme, Kayıhan İçel tarafından kaleme alınmış olup, avukat dilekçelerinin 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında "fikri eser" sayılıp sayılmayacağı sorununu ceza hukuku ilkeleri ve Yargıtay kararları çerçevesinde ele almaktadır.
**Temel Hukuksal Sorun:**
* Avukat dilekçelerinin içeriğinin, avukatın izni ve muvafakati olmadan başkaları tarafından kullanılması durumunda, FSEK'te öngörülen suçların (md. 71, 72, 73) işlenip işlenmediği, dolayısıyla dava dilekçelerinin FSEK kapsamında ceza hukuku yaptırımlarıyla korunan "eser" sayılıp sayılamayacağıdır.
**İrdeleme ve Değerlendirme:**
1. **Suçun Ön Koşulu Olarak Eser:** FSEK'teki suçların oluşması için ihlal edilen hakkın mutlaka yasanın kapsamına giren bir "eser"e ilişkin olması gerekir. Eser yoksa suç oluşmaz.
2. **Ceza Hukuku İlkeleri:** Ceza hukukunda, birey özgürlüğünün güvencesi olan suçta ve cezada kanunilik (nullum crimen sine lege) ilkesi esastır. Bu ilke, suçları saptayan hükümlerin **belirli** (lege certa) olmasını ve **örnekseme/kıyas yoluyla suç yaratılmasına izin verilmemesini** (lege stricta) gerektirir.
3. **Eser Kavramı:** FSEK'e göre bir fikir veya sanat ürününün eser sayılabilmesi için:
* **Sahibinin hususiyetlerini taşıması (Orijinallik/Özgünlük):** Bireysel üslup, yaratıcı gücün yansıması olmalıdır.
* **Yasada belirtilen eser kategorilerinden birine girmesi (İlim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar, sinema):** Yasa, eser bakımından sınırlı sayı (numerus clausus) ilkesini benimsemiştir.
4. **Avukat Dilekçeleri ve Eser Niteliği:**
* Yazara göre, avukat dilekçeleri, mesleğin icrası çerçevesinde hazırlanan ve ilgili mercilere sunulan talepleri içeren yazılardan ibarettir.
* Bu tür yazılı talepler, ne kadar ayrıntılı ve özel bilgi içerirse içersin, FSEK kapsamında **"eser" olarak nitelendirilemezler.**
* Bunun temel nedeni, ceza hukukunun **belirlilik kuralı** ve **örnekseme (kıyas) yasağıdır.** Bu ilkeler, dilekçelerin yasadaki eser tanımına benzetilerek bu kapsama alınmasını engeller.
* Avukat dilekçeleri, ilaç reçeteleri ve sağlık raporları gibi mesleki faaliyetin rutin bir gereğidir ve sırf fikir ürünü olmaları eser sayılmalarını gerektirmez.
* Aksi bir kabul, dilekçe monopolü yaratarak avukat seçme ve hak arama özgürlüğünü kısıtlar.
5. **Yargı Kararları ve Sonuç:**
* **İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi'nin bir kararı** (07.07.2005 t., 2002/678 E.-2005/146 K.), dilekçelerin biçimsel içeriği HUMK'da belirtildiği için tekel kurulamayacağını, yasa maddeleri ve bilimsel bilgilerin kullanımının serbest olduğunu belirtmiştir. İstisnai durumlarda, dilekçenin kamusal alana girmeyen, ilk kez avukat tarafından savunulan ve minimum fikri yaratıcılık taşıyan kişisel yorum ve araştırmaları içermesi durumunda eser niteliği taşıyabileceğini kabul etmiştir. Ancak bu durumda dahi, kamusal alana giren bilgilerin ifade tarzının kopyalanması durumunda haksız rekabet (paraziter davranış) söz konusu olabileceğine işaret etmiştir.
* **Ceza Yargısı (Ankara 7. Ağır Ceza Mahkemesi ve Yargıtay 4. Ceza Dairesi):** Ceza yargılaması da makaledeki değerlendirmelere paralel olarak, avukat dilekçelerinin eser sayılamayacağı sonucuna ulaşmış ve beraat kararı vermiştir.
* **Gelir Vergisi Kanunu (md. 18):** GVK'nın serbest meslek kazançlarında telif haklarına tanıdığı istisna, bilimsel araştırma ve incelemeleri kapsasa da, avukat dilekçelerini haklı olarak teliften saymamıştır.
**Sonuç:**
Avukat dilekçeleri FSEK kapsamında eser değildir ve dolayısıyla bu dilekçelerin içeriğinin izinsiz kullanılması FSEK'in 71, 72 ve 73. maddelerindeki suçların yasal unsurlarını gerçekleştirmez. Ancak dilekçe içeriğindeki bilgi, görüş ve değerlendirmeler, dilekçe niteliğinden çıkarılıp bilimsel inceleme veya edebi eser haline getirilirse, gerekli koşulları sağladığı takdirde FSEK korumasından yararlanabilir.