Türkistan Kaygısı
Yazar: Alihan Töre Şagunî
Alihan Töre Şagunî'nin kaleme aldığı ve Kutlukhan-Edikut Şakirov ile Oğuz Doğan tarafından Türkçeye çevrilen **"Türkistan Kaygısı"** adlı eserin çevirisine aittir. Eser, 2016 yılında Orient-Institut Istanbul tarafından yayımlanmıştır ve **"Istanbuler Texte und Studien"** serisinin 5. cildini oluşturmaktadır.
**Eserin İçeriği ve Önemi:**
* **Yazar:** Alihan Töre Şagunî (1885-1976), Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin (1944-1946) ilk cumhurbaşkanı ve büyük bir mütefekkirdir.
* **Konu:** Eser, Batı ve Doğu Türkistan'da 1917-1950 yılları arasında yaşanan olayları ele alan, bölgenin yakın tarihine ait önemli bir kaynaktır. Sovyet rejiminin devlet terörünü nasıl siyasete dönüştürdüğü, Rus-Çin antitürkistan işbirliği ve bu siyasetin bölge halklarının kaderine etkileri anlatılmaktadır. Yazar, Çin'in sadece Orta Asya için değil, bütün dünya için büyük bir tehlike olduğuna dikkat çeker ve Türkistan milli istiklalinin geleceği hakkında fikirlerini belirtir.
* **Yazılış Şekli:** Eserin dili, Çağatayca (Klasik Özbek Dili) olup, Arap harfleriyle yazılmıştır ve "Baburname" geleneklerini geliştirerek kendine özgü bir üslupla kaleme alınmıştır.
* **Bölümler:**
* **Türkistan Kaygısı I (Yazarın Kaleminden - 1969):** Yazarın önsözü, Komünist iktidarın ilk şenaatları, Sokuluk'ta Dunganlara yapılan katliam, Kaşgar'a hicret ve tarihi mülahazalar (Balasagun tarihi, Yakupbek'ten kalan istihkamlar), Hokand Muhtariyeti ile ilgili olaylar, Ateizmle mücadele, Basmacılık hareketinin sonu, Tokmak'a dönüş, Yeniden hicret yollarında, Kırgızların büyüğü Şadman Batur, Komünist rejimin çarlıktan farkı, Kurtuluşun yolu, Hicret yolculuğunun durdurulması, Mahpusluk ve firar, Doğu Türkistan'a hicret, Gulca ve İli bölgesi hakkında müşahedeler, Kumul ayaklanması, Go Siling'in devreye girmesi, Şin Duben'in yönetime getirilmesi ve Hoten ayaklanması, Go Siling'in devre dışı bırakılması, Şin Duben'in baskısından kaçış ve hapis.
* **Türkistan Kaygısı II (Oğlu Asılhan Alihantöreoğlu Tarafından - 1969-1980):** Eski bir hatıra, Kardeşi ağabeyiyle takas siyaseti, Hicret için hareket, İkinci kez hileyle hapis ve hapisten kaçarak Gulca'ya geçiş, Ağabeyimin planları, Ulaştığımızda Gulca'nın durumu, Ağabeyimin Gulca'dan Tokmak'a gidişi, Şin Duben diktatörlüğünün başlangıcı, Doğu Türkistan'ın gerçek vatanseverlerini yok etmek için kurulan tuzaklar, Zorbalık, zulüm ve iftira siyaseti, Gulca'da geçirilen ikinci korkunç gece, Babamızı kaçırmamız, Yıldız Yaylası hakkında, Babamızın kaçak olduğu günlerde aile hayatımız, Ülke çapında bazı gelişmeler, Araltepe, Sırra kadem basan babamızı ararken, Gulca yolculuğu, 1942 olayları, Yarkent macerası ve sonrasındaki gelişmeler, Gulca ayaklanması ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kuruluşu, Nefir-i amm zaferi ve Milli Kurtuluş harekatının genişlemesi, Sovyetlerin ihaneti ve sonuç.
* **Çeviri ve Yayın Bilgileri:** Çevirmenler Kutlukhan-Edikut Şakirov ve Oğuz Doğan, Editör Kutlukhan-Edikut Şakirov'dur. Kitabın neşri, Arap harfli orijinalinin tıpkıbasımı, açıklamalar ve indeks ile birlikte titiz bir çalışma sonucunda hazırlanmıştır.
**Yazarın Vurguladığı Temel Düşünceler:**
* Yazar, ana dilin korunmasının bir milletin varlığı için hayati önem taşıdığını belirtir.
* Tarih bilincinin bir milletin geleceği için elzem olduğunu vurgular.
* Müslümanların yaşadığı acıların temel sebebini; Kuran'ın emirleri olan **birlik ve beraberlik**, **çağdaş bilim ve sanatı öğrenmek** ve **düşman karşısında ölümden korkmamak** ilkelerini yerine getirememelerine bağlar.
* Cehalet ve bilinçsizliği en büyük düşman olarak görür ve kurtuluşun tek çaresinin çağdaş bilim ve fen ile silahlanmak, milli hisleri kaybetmeden ana dilini korumak olduğunu ifade eder.