Türkiye'de Adam Öldürme Suçunda Etkili Olan Bazı Sosyal / Kültürel Özelliklere İlişkin Sosyolojik Bir Araştırma
**Çalışmanın Amacı ve Kapsamı:**
Bu araştırma, Türkiye'deki adam öldürme suçunu sosyo-kültürel bir bakış açısıyla, cinayet işleme nedenleri ve fail-mağdur ilişkisine odaklanarak analiz etmeyi amaçlamıştır.
**Yöntem ve Örneklem:**
* **Saha Araştırması:** Nisan 1993 - Ekim 1995 tarihleri arasında 81 cezaevinde, adam öldürme suçundan hükümlü bulunan toplam 879 kişi (223 kadın, 656 erkek) ile gerçekleştirilmiştir.
* **Veri Toplama Tekniği:** Soru kağıdı uygulaması (kapalı ve açık uçlu sorular).
* **Analiz Tekniği:** Tek yönlü frekans tabloları ve Logaritmik Doğrusal Analiz (Log Linear Analysis).
**Temel Sonuçlar ve Bulgular:**
1. **Cinayet Nedeni:**
* Araştırmaya göre cinayetin en sık görülen nedeni **"namusu ve/veya şerefi korumak"** (%29.3) olarak belirlenmiştir.
* İkinci sırada ise sarhoş kavgası, çeşitli diğer kavgalar, küfürleşmeler ve tartışmalar gelmektedir (toplam %29.1).
* Cinayet nedeni ile cinsiyet arasında ilişki bulunmuştur.
2. **Cinsiyet ve Namus/Şeref Cinayetleri:**
* **Kadınlar:** Namus ve şerefi korumak amacıyla erkeklerden daha yüksek oranda cinayet işlemiştir (%46.2'ye karşı %23.7). Kadınların bu amaçla öldürdüğü kişiler ilk sırada **eşleri ya da sevgilileridir** (%25.5).
* **Erkekler:** En sık görülen neden yine namus ve şerefi korumaktır. Bu amaçla öldürülen kişi ise ilk sırada **erkeğin tanımadığı biridir** (%27.7). Erkeklerin namus cinayetini daha çok tanımadıkları, yakın çevreden olmayan **bir erkeğe** yönelttikleri ortaya çıkmıştır (%65.8).
* Genel olarak, kadınları cinayete iten sorunlar eş/sevgili ile yaşanan ilişkilerden kaynaklanırken, erkeklerde toplumsal/kültürel değerleri ve statüyü koruma kaygısı ön plandadır.
3. **Fail-Mağdur İlişkisi:**
* Erkeklerin işlediği cinayetlerde kurbanın **tanıdık biri olmama oranı**, kadınlara göre daha yüksektir.
* Kadınların işlediği cinayetlerde kurbanın **eş/sevgili olma oranı** daha yüksektir.
4. **Cinayetin İşlendiği Yerleşim Birimi:**
* Cinayetler daha çok **kentte** işlenmiştir (Erkeklerde %46.4, kadınlarda %50.9).
* Kentlerde sarhoş kavgası sonucunda cinayet işleme oranı yüksektir ve kurbanın **tanıdık biri olmama oranı** da yüksektir (%34.4).
* Köyde ise cinayetler daha çok namus ve şeref uğruna **köylüye, komşuya ya da bir akrabaya** yöneliktir.
5. **Silah Kullanımı:**
* Cinayette **ateşli silah kullanımı** yaygındır (%44.9).
* Ateşli silah kullanımı özellikle kan davası, arazi sorunu ve namusu/şerefi korumak uğruna işlenen cinayetlerde belirgindir.
* Köylerde işlenen cinayetlerde ateşli silah kullanımı yaygındır.
6. **Aile ve Çevre Tepkisi:**
* Genel olarak cinayete verilen tepki çok olumsuz değildir.
* **Kadınların işlediği cinayetler**, gerek aile gerek çevre tarafından erkeklerin işlediği cinayetlere oranla **daha fazla anlayışla karşılanmaktadır** (Hipotez 7 doğrulanmıştır).
* **Namus/şeref uğruna** işlenen cinayetler, aile ve çevre tarafından en çok anlayışla karşılanan cinayet nedenidir (Ailede %51.6, çevrede %53.6).
**Genel Değerlendirme:**
Araştırma sonuçları, Türkiye'de adam öldürme suçunun, bireylerin içinde yaşadığı sosyal/kültürel ortamın değerleri ile **sosyal/ekonomik statü düşüklüğünün etkileşimi** sonucu ortaya çıktığını göstermektedir. Namus/şeref gibi geleneksel değerlerin korunması eğilimi ve düşük sosyo-ekonomik statünün yarattığı "toplumsal kimlik" elde etme kaygısı belirleyicidir. Özellikle köyden kente göçün yoğun olduğu, geçiş durumundaki toplumsal yapı bu sonuçlarda etkili görülmüştür.