Vatanseverliğe Karşı
Yazar: Lev Nikolayeviç Tolstoy
"Vatanseverliğe Karşı, Lev Nikolayeviç Tolstoy'un vatanseverlik, savaş, militarizm, din ve vicdan gibi konulardaki eleştirel makalelerini (Hristiyanlık ve Vatanseverlik, Eleştirilere Cevap, Vatanseverlik mi, Barış mı?, Vatanseverlik ve İktidar, Sonsöz: Vatanseverlik mi, Hakikat Severlik mi?) içeren bir derlemedir.
Özetle, dosyanın içeriği aşağıdaki ana noktaları kapsamaktadır:
* **Kitabın İçeriği ve Çeviri Hakkında:** Kitaptaki makalelerin Aylmer Maude'un İngilizce baskılarından çevrildiği ve Rusça çevirmen Koray Karasulu tarafından kontrol edildiği belirtiliyor. Çevirmen Acar Burak Bengi'nin bazı kelimelerin yazımı konusundaki bilinçli tercihleri açıklanmış ve Tolstoy'un "patriotism" kelimesini kullanırken, "yurtseverlik" veya "vatanperverlik" gibi kavramları da eleştirilerinden sakınmadığı vurgulanmıştır.
* **Tolstoy'un Fikir Reformculuğu:** Tolstoy'un sadece büyük bir romancı değil, aynı zamanda ömrünün son otuz yılını adadığı mücadelesi ve eserleriyle bir "zihin ve vicdan reformcusu" olduğu ifade edilir. Bu yönüyle Çarlık Rusyası'nda yasaklanmış, Batı'da yayımlanmış ve Gandi gibi isimleri etkilemiştir.
* **Sanatçı ve Reformcu Tolstoy İkiliği:** Tolstoy'un kişiliğinde, hayatı bir senaryo gibi algılayan benci (pagan) yan ile bunu reddeden özgeci (ahlakçı) yan arasındaki çelişkinin varlığı anlatılır. Reformcu Tolstoy'un, resmi din ve vatanseverlik gibi hakikat yerine ikame edilen irrasyonel unsurlarla savaştığı, "kötülüğe cebirle direnmeme," vicdani ret ve sivil itaatsizliği savunduğu belirtilir.
* **Tolstoy Sendromu ve "Tuhaflaştırma":** Tolstoy'un, en basit ve bariz hakikati bile kabul etmekte zorlanan zeki insanlar hakkındaki gözlemi "Tolstoy Sendromu" olarak kavramsallaştırılmıştır. Eleştirmen Viktor Şklovski'nin "tuhaflaştırma" dediği yöntemle (örneğin futbol ve özel otomobilin eleştirisi), Tolstoy'un şeyleri etiket ve teamüllerden arındırarak "kral çıplak" misali hakikati gösterdiği açıklanır.
* **Çocukların Bilgeliği:** Tolstoy'un, İsa'nın "çocuklar gibi olma" sözüne dikkat çektiği ve son çalışması "Çocukların Bilgeliği"nde, çocukların saflığı üzerinden din, savaş ve vatanseverlik gibi konuları sorguladığı konuşmalara örnekler verilmiştir.
* **Tolstoy'un Askerlik ve Savaş Tecrübesi:** Aristokrat bir aileden gelen Tolstoy'un gençliğinde orduya katılması, Kafkasya ve Kırım Savaşlarına gönüllü olarak iştirak etmesi ve bu dönemdeki "hamaset" ile savaşın gerçekliği arasındaki çatışması ele alınır. İlk eserlerinde (Baskın, Sivastopol Skeçleri) militarizmi sorgulamaya başladığı, ancak savaşın cazibesinden de tam kopamadığı gösterilir.
* **Anna Karenina ve Savaş Eleştirisi:** Romanın son bölümünde (Sekizinci Bölüm), 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında yükselen Panislavist ve savaş taraftarı kamuoyu, Levin karakteri üzerinden eleştirilir. Tolstoy, "halk iradesi"nin manipüle edildiğini, gönüllülerin saiklerinin sorgulanması gerektiğini savunur. Bu bölümde Dostoyevski'nin inandığı gibi Slavlara uygulanan hunharlıkların varlığını bilen Tolstoy'un, inanç arayışı ve "kötülüğe cebirle direnmeme" akidesini ezberlemesi nedeniyle bir "bilinç sürçmesi" yaşadığı, bu durumun Dostoyevski tarafından da eleştirildiği detaylıca tartışılmıştır.
* **Kötülüğe Cebirle Direnmeme:** Tolstoy'un "kötülüğe cebirle direnmeme" akidesine olan fanatik bağlılığının, masumların hunharca katledilmesi gibi durumlarda nasıl bir ahlaki ikileme yol açtığı ve bu akidenin İvan Karamazov'un "bileti iade etme" kararıyla karşılaştırılması işlenir. Tolstoy'un bu en can alıcı meseleyle tam olarak yüzleşmekten kaçındığı, "Hayat Üzerine" eserinde ise ızdıraba (kötülüğe) dair irrasyonel bir açıklama getirdiği belirtilir.
Sonuç olarak, metin, Tolstoy'un vatanseverlik, iktidar ve şiddet karşıtı felsefesinin oluşum sürecini, erken dönem eserlerinden ve kişisel tecrübelerinden yola çıkarak, "bilge çocuk" (hakikat) ve "pagan çocuk" (nefs, iktidar) arasındaki iç çatışma çerçevesinde derinlemesine incelemektedir.